ЛЫНТУПКА - КРЫНІЦА ІХТЫЯНДРАЎ?
Ныраць не можаш - не спрабуй...
Лятай у ванне, ці пад коўдрай...
І водар моцных сініх бруй
Табе не выпіць чарай поўнай...
А ён лунаў на глыбіні
І з арбалета біў стаўрыду...
І "бульбашовы" карані
Ніколі не даваў у крыўду!
Кусто ён быў альбо Кустом?
Якая розніца, панове?
Ён акіяна быў ільвом
І прайд трымаў на чэсным слове!
Спазнаў і сонейка, і змрок...
Як Адысей кахаў стыхію...
І акіяну павадок
Ласкава нацягнуў на шыю.
"Каліпса" паваю плыла,
А ён смяяўся, як дзіцёнак...
Свярбелі моцна два крыла -
Ліцвінскі кудмень ад пялёнак!
Зліцца з марской прасторай, забыцца пра чалавечыя звычкі, скласці ногі і плыць накшталт дэльфіна... Згадзіцеся, на гэтае здольны толькі той, хто ўсёю сутнасццю, да нырак адчувае рамантыку акіяна. І ведае, што мір неабсяжных глубінаў - ягоная сфера і адзінае прызначэнне...
Дасведчаны марак ведае - каб навучыцца добра плаваць, трэба не баяцца стаць кропляй вады, зліцца з ёю і нават растварыцца ў ёй не толкі целам, але ўсёй душой...
Іхтыяндр - таямнічая істота, сымбаль акіяну і дзівосная эмблема чалавечых амбіцый. Жаданне скарыць стыхію натуральная для чалавека, які кінуў выклік сваім магчымасцям і ўсяму свету. Тым больш, калі ён нарадзіўся зусім не атлетам і волатам. Хударлявы са плоскімі грудзямі хлапчук родам з беларускай вёскі Лынтупы меў гарачае сэрца. І да таго ж вялікую цікавасць да таямнічых марскіх глыбіняў...
 |
| Лынтупы |
 |
| Лынтупка |
Даніла Куст - бацька нашага героя - з'ехаў з Лынтупаў (на рацэ Лынтупцы на Віцебшчыне) на заробкі ва Францыю, ажаніўся з францужанкай і зрабіў свой невялікі бізнес. І "афранцузіў" сваё прозвішча і імя на Даніэл Кусто. Націск на апошні склад не зрабіў яго сапраўдным масье. Але Жак-Іў нарадзіўся ў невялікім мястэчку Сэнт-Андрэ-дэ-Кюбзак вінаробнага рэгіёну Бардо.
Падчас Першай сусветнай вайны Даніэл Кусто стаў беспрацоўным. Ён шмат падарожнічаў, а ягоныя сыны П'ер-Антуан і Жак-Іў большую частку года жылі ў школе-інтэрнаце. Мора было побач, яно вабіла да сябе пазбаўленага бацькоўскай апёкі адважнага юнака...
Спачатку ён нарцаваў з сябрамі з дапамогай трубкі і маскі. Потым, служачы ў марской выведцы, выпрабоўваў самы прымітуны дыхальны апарат Фернеза. Не аднойчы задыхаўся і быў на мяжы жыцця. Але не скарыўся...
Іхтыяндр, чалавек-рыбіна, "марскі дз'ябал" - гэта ня проста фантастычныя істоты. Наяды, сірэны, русалкі, вадзянік - ягоныя правобразы - адвечны жах перад марской безданню. Надзея перамагчы яго жыве толькі ў адчайных...
Як вядома, адзін вар'ят заўсёды знойдзе другога. А калі імі кіруе апантанасць - гэта забойная сіла. Ў пошуках ідэальнага самакіраванага апарата, які выкарыстоўвае сціснутае паветра, накшталт таго, што ўжываецца ў кіслародных масках для вышынных палётаў, Кусто адпраўляецца ў Парыж. Экспэрт па газаваму абсталяванню Эміль Ганьян з паўслова разумее яго...
"Ні адзін хлапчук не адчуваў такога хвалявання, разбіраючы калядныя падарункі, якое перажывалі мы, калі распакоўвалі першы акваланг. Калі апарат дзейнічае, то гэта будзе азначаць сапраўдную рэвалюцыю ў падводных працах!
Мы ўбачылі батарэю з трох невялікіх балонаў, напоўненых сціснутым паветрам і злучаных з рэгулятарам, якія нагадвалі формай і велічынёй звычайны будзільнік. Ад рэгулятара адыходзілі дзве гнуткія трубкі, яны былі прымацаваныя іншым канцом да спецыяльнага муштука. Навесіўшы на спіну гэты апарат, абараніўшы нос і вочы воданепранікальнай маскай са шкляным акенцам і прывязаўшы да ног гумовыя «ласты», мы зможам вольна «парыць» у марскіх глыбінях", - напіша апасля геніяльны акіянолаг...
Першыя ўражанніі ад аквалангу ён апісаў як першае каханне... "Прыціснуўшы рукі да бакоў, я злёгку адштурхнуўся нажнымі ластамі і рушыў з усё большай хуткасьцю ўглыб. Затым перастаў працаваць нагамі: цяпер маё цела рухалася па інэрцыі, здзяйсняючы дзіўны палёт..."
Вось так, менавіта гэтая падводная бязважкасць і свабода адразу і назаўсёды ўразілі Кусто. "Гэта было як у марах: я мог спыніцца і павіснуць ў прасторы, ні на што не абапіраючыся, не прывязаны ні да якіх шлангаў або трубак. Мне часта снілася раней, што я лячу, расправіўшы рукі-крылы. І вось цяпер я лунаў на самай справе, толькі без крылаў. (Пасля першага «палёту» з аквалангам я ўжо больш ніколі не лётаў у сне.) Я прадставіў на сваім месцы вадалаза, які перасоўваецца з вялікай тяжкасцю з яго грувасткімі галёшамі... З гэтага часу мы зможам праплываць мілю за міляй над нязведаным светам, свабодныя і нічым не звязаныя, адчуваючы сябе як рыба ў вадзе".
"Я здзяйсняў разнастайныя манеўры: пятляў, куляўся, круціў сальта. Вось я стаў ўверх нагамі, абапіраючыся на адзін палец, і зарагатаў сам..." - і ні слова пра жах, быццам "парыць" на глыбіні ўсё роўна быццам танчыць. Гэтае дзіцячае здзіўленне і захапленне "падводнай краінай" ужо ніколі не знікне, як геніяльная музыка, якая несла яго да супакаення і гармоніі...
Француз з беларускімі каранямі - гэта не навіна. А вось француз з ліцвінскім характарам - гэта фэномэн. Кусто не спыніўся на шпацырах з аквалангам. Упартаму франка-беларусу падавай увесь акіян! І не проста вандроўку - падводную містэрыю, у якую ператварылася ягонае жыццё, а разам і лёс ягоных родных і сяброў.
Сваім захапленнем, як наркотыкам, ён натхняў усіх вакол сябе: "Паколькі мы стала знаходзіліся пад вадой у руху, мы адразу ж пачалі з кіно.
Першай нашай здымачнай камерай быў састарэлы «Кінамо», набыты за дваццаць пяць даляраў. Татка Хейнік, венгерскі бежанец, вырабіў для яго выдатную лінзу; Леон Веш, машыніст тарпеднай катэры «Марс», - воданепранікальны футляр. У сувязі з ваенным часам было немагчыма здабыць трыдцаціпяцімілімятровую стужку. Мы накуплялі пяцідзесяціфутавыя шпулькі стужкі да «Лейкі» і склейвалі яе да патрэбнай даўжыні ў цёмным пакоі..."
Запал да здымкі, стужкі-метафары, где акіян - палатно і майстэрня. Кусто-мастак часта глушыў у сабе Кусто-чалавека.
Яго абвінавачваюць у жорсткім абыходжанні з дзікімі істотамі дзеля эфэктнага кадра. Але гэтыя паборцы гуманізму і ахоўнікі прыроды часцей за ўсё не вэгетарыянцы. А есці тых, каго прыручылі і хто давярае чалавеку - гэта найвышэйшая ступень цынізму. І асвечанага барбарства. Звер пажыралы звера. Вось жорсткая метафара эвалюцыі. Хіба гурманы не ўзвялі забойства ў майстэрства кулінарыі і культ чрэваўгоддзя?.. (Дарэчы, лепшы смак у дзічыны)...
Але вернемся да нашага героя. Ён сам - як акіян адкрыццяў, вынаходніцтваў і авантур. Паглядзіце ягоныя кінастужкі. Слёзы парадзіхі-чарапахі, якая паўзе ў акіян, вымушаная прыродай назаўсёды пакінуць, ніколі не ўбачыўшы, навароджаных малянят ён тлумачыць не ачышчэннем вачэй ад пяску, а смуткам.
Бо бачыць у прыродзе душу і сэрца. Інакш усе фільмы пра яе - фальшывыя. Кусто не мніць сябе Богам, ён здавольваецца роляй ілюстратара Сусвету.
І шырокімі мазкамі малюе танцуючых дэльфінаў, дзівосныя кушы каралаў, квітнеючы цуд мядузаў і рыб. Гэтае падводнае царства, схаванае ад цікаўнасці людзей неймавернай тоўшчай вады - ягоны холст. Ён ставіціцца да яго, як геніяльны садоўнік да уласнага "садка",
які ведае з заплюшчанымі вачыма. І які ганарліва дэманструе нам у сваіх стужках. Марскія каты, лятучыя рыбкі, скаты, вожыкі і нават драпежныя акулы - ягоныя сябры і падапечныя. Глыбакаводныя пячоры - таемныя куткі ілюзій.
Ёсць у гэтым, амаль што ілюзорным свеце ягоных фільмаў, і рамантыка, і жорсткасць, і прыгажосць, і пачварнасць. Усё, як у жыцці. Няма толькі абыякавасці. Кусто-навуковец вельмі грунтоўны і дакладны. Жак-Іў-мастак - імпрэсіяніст. Зграйкі рыб у яго нагадваюць каляровыя хвалі, марскія істоты - зданей, нават сама легендарная шхуна "Каліпса" - лятучы галандзец, карабль-прывід, які носіцца па акіяну ў пошуках нябачаных скарбаў.
А аквалангісты-даследчыкі паўстаюць перад гледачамі не звычайнымі людзьмі, а "марскімі ваўкамі", чалавека-рыбамі, якія гарманічна зліваюцца з марскім асяроддзем і насельнікамі акіяну. Гэтага ўражання і дамагаецца Кусто - рэжысёр і навуковец...
Мы разам з камандай Кусто назіраем за марскімі цмокамі Галапагосаў, шукаем легендарную Атлантыду і спасцігаем таямніцы патанулых караблёу. Бачым здабытыя алмазы і рэшткі старажытных амфар і скульптураў, вывучаем Байкал і назіраем жыццё першабытных плямёнаў...
Кусто, маючы уласныя "крылы", як ніхто адчувае і здымае марскіх птушак..
.
Але менавіта закаханасць у водную стыхію рэфрэнам праходзіць праз усё ягонае жыццё: "Вынаходніцтва акваланга і запал да рухомых карцінаў дазволілі мне адкрыць свету сімфонію воднай прасторы. З цікаўнасці я пачаў слухаць і разумець шматстайны гоман вады. Слухаў звон нованароджаных ручаёў і аглушальны гул рэк, якія зліваюцца з морам, бачыў агонію задыханых берагоў і прыслухоўваўся да ледзь улоўнай прамовы марскіх насельнікаў, маіх братоў. Я зразумеў, што вада і жыццё непарыўна звязаныя. І вырашыў прысвяціць сябе абароне гэтага жыцця ў імя будучыні... І калі мне ўдасца захаваць для наших дзяцей, унукаў і праўнукаў гэтую сусветную гармонію, я буду лічыць сваю місію выкананай".
"Ці можа чалавек зблізіцца з рыбай?" - пытаецца голас за кадрам фільма "Свет цішыні", які ў 1956 годзе атрымаў "Оскара". - "Дэльмаз заўважае вельмі цікаўнага трыццацікілаграмовага акуня. Зубы ў яго малыя, зато размешчаныя ў некалькі радоў да самай глыткі. Не зайздрошчу тому, каго ён незнарок ухопіць за руку. Нырэц і агромністая рыбіна адчуваюць узаемную скаванасць, пакуль Дэльмаз не дастае мяшок з мясам... Атрымалася! Акунь стаў нашым блізкім сябрам. Нырцы назвалі яго Жужо". "Жужо, дазвольце вас на тур вальсу?" "Жужо паўсюль ідзе за намі, нават калі мы для дэкампрэсіі вісім на якарным тросе, ён складае нам кампанію. За дваццаць гадоў апусканняў я ня бачыў такой прыязнай рыбы... зрэшты, мех з правізіяй забяспечыў нам сяброўства ўсіх навакольных насельнікаў..."
А колькі гумару ў кожным эпізодзе! І нават такса Кусто падзяляе клопаты нырцоў, іхнію здабычу і марскую хваробу.
Акіянограф і творца невычэрпны, як акіян. Яго можна бясконца цытаваць і захапляцца ім.
Але лепей - "ныраць" ў кнігі і кінастужкі Кусто і вучыцца марыць.
Д А В Е Д К А
Жак-Іў Кусто ( фр. Jacques-Yves Cousteau; 11 чэрвеня 1910 , Сен-Андрэ-дэ-Кюбзак , Бардо , Францыя - 25 чэрвеня 1997 , Парыж , Францыя) - французскі даследчык Сусветнага акіяна , фатограф , рэжысёр , вынаходнік , аўтар мноства кніг і фільмаў. З'яўляўся членам Французскай акадэміі . Камандор ордэна Ганаровага легіёна . Вядомы як Капітан Кусто ( фр. Commandant Cousteau). Сумесна з Эмілем Ганьяном ў 1943 годзе распрацаваў і выпрабаваў акваланг . У яго гонар названы уступ Кусто на Плутоне .
Кусто пачаў апускацца ў ваду, выкарыстоўваючы маску , трубку і ласты , разам з Фрэдэрыкам Дзюма і Філіпам Тайе ў 1938 годзе. У 1943 годзе ён выпрабаваў першы прататып акваланга , распрацаваны ім сумесна з Эмілем Ганьяном . Гэта ўпершыню дазволіла праводзіць працяглыя падводныя даследаванні, што ў значнай ступені спрыяла паляпшэнню сучасных ведаў аб падводным свеце.
Кусто стаў стваральнікам воданепранікальных камер і асвятляльных прыбораў, а таксама вынайшаў першую падводную
тэлевізійную сістэму.
Яго праца таксама дазволіла стварыць новы тып навуковай камунікацыі, крытыкуемай у той час некаторымі акадэмікамі. Так званы « дывульгацыянізм » - просты спосаб абмену навуковымі канцэпцыямі - пачаў неўзабаве выкарыстоўвацца і ў іншых дысцыплінах і стаў адным з найбольш важных характарыстык сучаснага тэлевяшчання.
У 1950 годзе Кусто арандаваў карабель « Каліпса » у Томаса Лоэла Гінеса за сімвалічны адзін франк у год. Судна было абсталявана мабільнай лабараторыяй для правядзення даследаванняў у адкрытым акіяне і падводных здымак.
З 1957 года быў дырэктарам акіянаграфічнага музея Манака.
У траўні 1985 года каманда Кусто абзавялася яшчэ адным суднам - двухмачтавай яхтай « Алсіён » (Alcyone) з эксперыментальным турбаветразем.
Кусто памёр 25 чэрвеня 1997 года. Грамадства Кусто і яго французскі партнёр «Каманда Кусто», заснаваны Жакам-Івам Кусто, дзейнічаюць і сёння.
Акваланг (ад лац. Aqua, вада + англ. Lung, лёгкае = Aqua-lung , «Вадзяны лёгкае») або Скубі ( англ. SCUBA, Self-contained underwater breathing apparatus, аўтаномны апарат для дыхання пад вадой) - лёгкі вадалазны рыштунак , які дазваляе апускацца на глыбіні да трохсот метраў.
Першы рэгулятар падачы паветра з паверхні быў запатэнтаваны ў 1866 году Бенуа Рукейролем - французскім горным інжынерам, які ў 1860 годзе вынайшаў рэгулятар ўцечкі сціснутага паветра для выкарыстання ў напоўненых забруджаных паветрам шахтах. Гэты прыбор складаўся з кантэйнера са сціснутым паветрам і шланга. Пазней Агюст Денейруз адаптаваў яго для аўтаматычнай падачы паветра пад вадой. Менавіта гэты апарат і апісаў Жуль Верн ў рамане "Дваццаць тысяч льё пад вадой ».
У 1878 году Генры Флюсс вынайшаў першы ўдалы падводны апарат з замкнёнай схемай дыхання, які выкарыстоўвае чысты кісларод ( рэбрізер ).
Афіцэру ВМС Францыі капітану II рангу Ле Приеру некалькімі дзесяцігоддзямі пазней атрымалася сканструяваць апарат для дыхання з высокатрывалым балонам сціснутага паветра. Жорж Комейнтес палепшыў апарат Ле Пріера. Замест аднаго балона для сціснутага паветра ён паставіў два.
У той жа час два француза, марскі афіцэр і інжынер, працавалі над вынаходствам апарата з адкрытай схемай дыхання на сціснутым паветры. Гэта былі капітан Жак-Іў Кусто і Эміль Ганьян . Працуючы ў складаных умовах акупаванай немцамі Францыі , у 1943 годзе яны вынайшлі першы бяспечны і эфектыўны апарат для дыхання пад вадой, названы аквалангам, які ў далейшым Кусто паспяхова выкарыстаў для апускання на глыбіню да 60 метраў без якіх-небудзь шкодных наступстваў.
"НЫРАЮЧЫ СПОДАК"
SP-350 Denise, або "ныраючы сподак", які вынайшоў Кусто і выкарыстоўвала ягоная каманда - малы падводны апарат, разлічаны на двух чалавек, якія маглі правесці ўнутры каля чатырох гадзін. Лімітавая глыбіня апускання сподка складала 400 м, але глыбей 300 м сподак ні разу не апускаўся з-за меркаванняў бяспекі. "Сподак" мае станоўчую плавучасць, а апускаецца пры дапамозе баласта, які можа быць аператыўна скінуты ў выпадку аварыйнай сітуацыі. Члены экіпажа размяшчаюцца ўнутры сподка лежачы і назіраюць за марскімі насельнікамі праз ілюмінатары.
"МАРСКАЯ БЛЫХА"
Улетку 1967 году Жак Іў Кусто стварыў новую падводную даследчую лодку - «марскую блыху».
Вага яе - 1800 кг, даўжыня 2,90 м, шырыня 1,30 м і высота- 1,30 м.
На лодцы ўстаноўлены два электраматора, якія працуюць на акумулятарах, з запасам энергіі на 2-3 гадзіны.
Хуткасць лодкі - 2,2 км / гадзіну. Радыус дзеяння - 2 марскія мілі. Запас паветра ў кабіне разлічаны на 24 гадзіны.
У ліку прыбораў, якімі абсталявана «блыха», маюцца:
- Рэхалот для вымярэння і запісы глыбінь пад бортам;
- Навігацыйны гіракомпас;
- Прылада для радыёсувязі з суднам, якія знаходзяцца на паверхні:
- Шлюз для выхаду аквалангістаў ў ваду на глыбіні;
- Надзіманая выратавальная лодка;
- Прыбор для пастаяннага кантролю за зместам CO2 у кабіне.У люк тэлекамеры можа быць умантаваны як кіно, так і фотааб'ектыў.
Пілот размяшчаецца ў цыліндрычнай кабіне даўжынёй 2 м, дыяметрам 1,02 м, у становішчы напаўлежучы, маючы перад сабой усе прыборы кіравання і кантролю.
«Марская блыха» можа апускацца на глыбіню да 500 м.
У падводных лодак гэтага тыпу шмат станоўчых якасцяў: малы вага і памеры дазваляюць значна спрасціць як іх транспарціроўку, так і спуск на ваду. Агульная вага двух лодак менш вагі аднаго «падводнага сподкі» СП-300, што дазваляе транспартаваць на акіянаграфічны судне адразу пару «блох», а таксама не патрабуе для спуску іх на ваду ніякіх дадатковых установак, акрамя суднавага крана.
«Марскія» блыхі добра манеўраныя пад вадой, мала расходуюць энергіі і бяспечныя ў эксплуатацыі ў параўнанні з іншымі падводнымі апаратамі не толькі дзякуючы адмысловаму абсталяванню, але і за кошт таго, што яны дзейнічаюць пад вадой абавязкова парай. Такім чынам, падчас экспедыцый з абодвух «блох» можна назіраць адзін за адным.
Надзвычай каштоўнай якасцю апаратаў з'яўляецца эфектыўнасць ў працы. Захопныя прынада (маніпулятар) мае некалькі разнавіднасцяў. Маніпулятары могуць быць лёгка і хутка змененыя непасрэдна на працоўным месцы ў дачыненні да патрабаванняў, што прад'яўляюцца да іх у дадзеных умовах.
Манеўраванне апаратаў адбываецца шляхам уключэння аднаго або двух матораў, якія пры працы з рознай магутнасцю выключаюць неабходнасць у рулях павароту.
ПАДВОДНЫЯ ПАСЕЛІШЧЫ
Жака-Іва Кусто можна лічыць піянерам у арганізацыі падводных паселішчаў.У верасні 1962 года ім быў створаны першы падводны дом у рамках праекта "Прэкантынэнт-1", збудаванне было ўстаноўлена на глыбіні 10 м у гавані Марсэлю. Усяго было праведзена тры аднайменных праекта, і ўсе яны былі паспяховымі, але, на жаль, у далейшым не знайшлі фінансавай падтрымкі. Дарэчы, апошняе пасяленне ў рамках праекта "Прэкантынент-3" знаходзілася ўжо на 100-метровай глыбіні.
Читать полностью: https://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=be&prev=search&rurl=translate.google.by&sl=ru&u=http://42.tut.by/451660&usg=ALkJrhjh4uXnNkOtwmQI-0-kuytU0T5Tmw
ІХТЫЯНДР
Іхтыяндр (ад стар.-грэч. Ἰχθύς «рыба» + ἀνήρ «мужчына, чалавек») - выдуманы персанаж навукова-фантастычнага рамана Аляксандра Бяляева « Чалавек-амфібія », а таксама знятых па гэтым рамане фільмаў. Чалавек, які валодае здольнасцю свабодна знаходзіцца і перамяшчацца пад вадой.
Паводле кнігі, Іхтыяндр - у мінулым індзейскі хлопчык, якому для выратавання жыцця аргентынскі хірург Сальватор перасаджвае жабры маладой акулы .
Вобраз чалавека-амфібіі ў розных міфалогіях з'яўляўся адлюстраваннем мары аб магчымасці чалавека ў роўнай меры свабодна знаходзіцца і перамяшчацца пад вадой і на сушы.
ЛЫНТУПЫ — мястэчка ў Беларусі, на рацэ Лынтупцы. Цэнтар сельсавету Пастаўскага раёну Віцебскай вобласьці. Насельніцтва 1609 чалавек (2009). Знаходзяцца за 42 км ад Паставаў і за 4 км ад граніцы зь Летувою. Чыгуначная станцыя на лініі Падбродзе — Каралеўшчына, аўтамабільныя дарогі зьвязваюць мястэчка з Паставамі і Сьвірам. Лынтупы — даўняе мястэчка гістарычнай Ашмяншчыны (частка Віленшчыны).
Тапонім «Лынтупы» ўтварыўся ад назвы ракі Лынтупкі, што ў балтаў і фінаў літаральна перакладаецца як «птушыная рака». Паводле Ёсіфа Быхаўца, такую назву паселішча магло атрымаць толькі ў часы знаходжаньня на тэрыторыі Беларусі балтаў (IV—IX стагодзьдзі).
Першы пісьмовы ўпамін пра Лынтупы датуецца 1385 г. У 1459 ваявода віленскі А. Даўгірдовіч фундаваў тут драўляны касьцёл Сьвятога Андрэя. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) Лынтупы ўвайшлі ў склад Ашмянскага павету Віленскага ваяводзтва. У розныя часы маёнтак знаходзіўся ў валоданьні Бучынскіх, Астроўскіх,Гільзэнаў.
ІНІЦЫЯТЫВА
Але у Беластоку жылі людзі розных нацыянальнасцяў. І гучалі беларуская, габрэйская, расейская, польская, нямецкая мовы. І наш Людвіг яшчэ юнаком зразумеў, што людзям патрэбна ўніверсальная простая мова, якая б належала ўсім і нікому канкрэтна. І моўны шавінізм саступіў бы месца ўзаемаразуменню. Наіўны рамантык! Нават родны бацька спаліў першы сшытак з ягонымі нататкамі. Трэба стаць урачом, атрымаць годную прафэсію. Што мовіць, паўплывала габрэйская мэнтальнасць. Мары-марамі, а жыць трэба!..
Сёньня мовай эспэранта 
