ВЯШЧАЛЬНІК

           СВЯТЛА


Яна была агністаю каметай,
Як Саламея лекавала вочы
І паказала цэламу Сусвету
Характар свой нястрыманы жаночы...

Упартая, так прагнула навукі,
Не баючыся рызыкі грунтоўнай,
Што скальпель, быццам ляльку, брала ў рукі...
І па жыццю ішла нібы князёўна...


Прымала выклік лёсу, як на фронце,
Трымалася ў сядле навукі спраўна.
Выводзіла людзей яна да Сонца,
Святло агалашаючы ярскрава!


Таццяна БІРЫЧ была чалавекам-легендай. Напярэдадні Дня Перамогі мы ўспамінаем тых, хто здзяйсняў подзвігі не толькі на фронце, але і ў глыбокім тыле. Тых, чыя праца і талент вярталі ў строй тысячы байцоў. Нездарма кажуць: "Мінулую вайну выйгралі параненыя». Ваенны ўрач 2-га рангу беларуска  Таццяна Бірыч была на пярэднім краі барацьбы ...

- Дапамажыце! - заклікаў да людзей у белых халатах малады капітан. - Няўжо няма ніякага сродку ?! І пагражаў скончыць з сабой, калі аслепне.
Ваенны юрыст быў у тым жа званні, што і Таццяна. Яна паклала руку на галаву пакутніка.

- Ня ўкісаць! - загадала услых. - Няма невылечных хвароб. Ёсць хваробы, якія мы яшчэ не навучыліся лячыць.

Гэта былі словы настаўніка - вядомага адэскага афтальмолага Філатава, якія сталі рэфрэнам яе жыцця. Але, калі абнадзеіла хворага, пра сябе падумала: «Што ж усё-такі рабіць? Чым дапамагчы?"…

Калі цаной шматлікіх ахвяр нашы войскі адбілі Растоў-на-Доне, у эйфарыі ад перамогі байцы адной з частак зладзілі лятучую «бяседу». Разлілі па кружках трафейны спірт, «забыты» акупантамі. Падступны вораг ашчадна пакінуў на станцыі драўняны спірт. Тыя, хто выжыў, непазбежна павінны былі страціць зрок ...

У той час дапамагчы гэтым пакутнікам было немагчыма. Але гэтая маленькая валявая жанчына не прызнавала паражэнняў. І, сціснуўшы волю ў кулак, не паддалася эмоцыям, а ўключыла ўяўленне ... акісляючыся ў арганізме, спірт пераходзіць у фармальдэгід - абязводжаныя тканіны ацякаюць - мурашыная кіслата адымае ў вачэй кісларод - гінуць валокна глядзельнага нерва ... І надыходзіць фінал - слепата ... 
Раз за разам пракручвае ў мозгу гэты жудасны ланцужок Таццяна ...

Стоп! Погляд яе наторкаецца на «падказку» звыш - кіслародная падушка! Тэрмінова патрэбны гумовы шланг ... Яна прыладжвае да яго шпрыц, ўручную нагнятае туды кісларод і робіць першую ін'екцыю ў вобласць вока ... Атрымай фашыст гранату! ..

Гэты бой застаўся за лекарам 2 рангу Таццянай Бірыч. Шмат каму з пацярпелых атрымалася вярнуць зрок. Але за доўгія чатыры гады, што ўзначальвала яна вочнае аддзяленне Саратаўскага эвакашпіталя, «ваяваць» даводзілася штодня, не адыходзячы ад аперацыйнага стала нават пад бамбёжкамі ... 

Спатрэбіліся веды і практыка пластычных аперацый па перасадцы рагавіцы, якую Бірыч праходзіла перад вайной у клініцы Філатава. Кіраўнік называў Таццяну няйначай, як «упартая беларуска». І вось зараз гэтая настойлівасць і вера ў сябе як нельга спатрэбіліся! Колькім салдатам і афіцэрам яна зноў падарыла фарбы свету, колькіх вярнула ў строй! ..

Таццяна Бірыч наўрад ці ўсведамляла свой уклад у Перамогу. Яна, як і працоўныя ў тыле, падала ад стомы ў аперацыйнага стала, робячы сваю гераічную працу...

Вярнуўшыся ў 1945-м у Менск, працягнула працаваць у 3-яй клінічнай бальніцы, якой было прысвоена імя яе калегі Яўгена Клумава, які па-геройску загінуў падчас акупацыі. Гэта была родная бальніца, у якой практыкавала да вайны Бірыч... 

Калі фашысты падышлі да Менска, яна - парторг і лекар - бегала ў прапахлай крывёю бальніцы з процівагазам на баку, арганізуючы эвакуацыю. І нават бяззбройная аказала супраціў дыверсантам, якія звярнуліся па медыцынскую дапамогу. Куля, якая праляцела каля вуха, не спалохала адважную лекарку. Калі ў прыёмнае аддзяленне дагадзіла бомба і пачалася паніка, крычала ўсур'ёз: "Не разыходзіцца! Расстраляю!" У яе не было пісталета, але парадак аднавіўся ... А потым з двухгадовай дачкой на руках прабіралася на радзіму, пад Барысаў ...

Многага дасягнула за 88 гадоў жыцця гэтая выбітная беларуска - лекар, навуковец, грамадскі дзеяч. Рэгалій і ўзнагарод хапіла б не на адно жыццё. Дастаткова сказаць, што яна была чальцом-карэспандэнтам Акадэміі навук БССР, першай жанчынай намеснікам Старшыні прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР, ўзначальвала Рэспубліканскае навуковае таварыства афтальмолагаў, была заслужаным урачом і заслужаным дзеячам навукі БССР, Ганаровым грамадзянінам горада Мінска, Героем Сацыялістычнай працы, напісала больш за 300 навуковых работ, упершыню ў СССР укараніла ў практыку афтальмалогіі крыяхірургію ...

Іменны залаты скальпель Бірыч, падараваны калегамі

Але галоўным ў Таццяне Васільеўне - як паважліва звярталіся да яе ўсе хатнія - была глыбокая вера ў дабро і стварэнне, сапраўдны патрыятызм. Бірыч была ідэалістам у самым глыбокім сэнсе гэтага слова. Яна  была здольная на любыя самаахвяраванні ў імя навукі і на карысць хворага. І  ўвяла аднойчы ў вобласць ўласнага вока стрэптаміцын, каб праверыць дзеянне новага антыбіётыка, перш чым лячыць ім пацыента. Яна заўсёды сама правярала мікрабіялагічныя аналізы пасля аперацыі, нікому не давярала перавязкі, баючыся інфекцыі. Шматлікія хворыя да гэтага часу захоўваюць рэцэпты, выпісаныя яе рукой - як неацэнную рэліквію. Таццяна Васільеўна была аскетам ў побыце і да канца жыцця спала на жалезным ложку, цураючыся прывілеяў, пакладзеных ёй як члену ўрада. Адзінай аддушынай была сціплая дача ў Крыжоўцы пад Мінскам, дзе ўсе дамачадцы вырошчвалі зеляніну і кветкі ...

Маці і дачка Бірычы

Дачка Таццяны Васільеўны - прадаўжальнік дынастыі, прафесар-афтальмолаг - Тамара Бірыч раптоўна памерла  10 студзеня - у дзень 110-годдзя з дня нараджэння маці. Гэта горка, але сімвалічна. Бо маці і дачка дапаўнялі адна адну пры жыцці, неслі эстафету дабра без папрокаў і сумневаў ...

«Бірыч» са стараславянскай мовы гучыць як «вяшчальнік». І сямейная дынастыя беларускіх афтальмолагаў больш за паўстагоддзя абвяшчала святло для апынуўшыхся ў цемры. Бірычы дарылі людзям не толькі магчымасць бачыць, але і новае жыццё ...